Σαν σήμερα γεννήθηκε o David Lynch, ένας από τους πιο παράξενους και ταλαντούχους σκηνοθέτες του παγκόσμιου κινηματογράφου. Σήμερα κλείνει τα 74 χρόνια του.
Γεννημένος το 1946 σε μια μεσοαστική οικογένεια στη Missoula της Montana, σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στην Pennsylvania. Εκεί ξεκίνησε πειραματικά τη δημιουργία ταινιών μικρού μήκους.
Όταν μετακόμισε στο Los Angeles δημιούργησε την πρώτη σουρεαλιστική ταινία τρόμου, με τίτλο Erasehead (1977). To 1980 ήρθε η καταξίωση με το Elephant Man.
Τα κινηματογραφικά του πλάνα θα μπορούσαν να παρομοιαστούν με αφαιρετικούς πίνακες ζωγραφικής, γεμάτους αινιγματικούς γρίφους και συμβολικά στοιχεία που εστιάζουν στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών όπου κάθε συναίσθημα βιώνεται κάτω από ένα πέπλο σιωπηλής έντασης.
Δες τις ονειρικές φωτογραφίες γυναικών από τον David Lynch.
Το 1984 η δημιουργία του Dune θεωρήθηκε μία εισπρακτική αποτυχία, το 1986 όμως το νεονουάρ Blue Velvet, παρά τις αντιδράσεις για υπερβολική βία, άνοιξε ένα νέο κύκλο επιτυχίας, ξεκινώντας τη δεύτερη περίοδο της κινηματογραφικής του καριέρας δημιουργώντας ταινίες χωρίς γραμμική αφηγηματική δομή, όπως η λογική των ονείρων. Συνέχισε με τη σειρά μυστηρίου και τρόμου Twin Peaks (1991).
Παρομοίασε τις αφηρημένες έννοιες και ιδέες των ταινιών του με “ψάρια” που διαρκώς ξεγλιστρούν.
Ακολούθησε το Wild at Heart (1990). Δημιούργησε επίσης ένα κινηματογραφικό prequel, Twin Peaks: Fire walk with me (1992), λίγο πιο μετά την οικογενειακή ταινία Straight Story (1999). Το 1997 συνεχίζει στο ίδιο σουρεαλιστικό ύφος με το Lost Highway, το Mullholand Drive (2001) και Inland Empire (2006).
H δημιουργικότητά του δεν περιορίζεται στον κινηματογράφο και τη ζωγραφική. Είναι μουσικός, ηθοποιός, φωτογράφος. Έχει χαρακτηριστεί από τον Guardian ο σημαντικότερος σκηνοθέτης της εποχής μας.
Δημιουργικό πνεύμα από νωρίς, ξεκίνησε ως ζωγράφος, χωρίς να έχει την παραμικρή ιδέα για τη σκηνοθεσία.
Ο Lynch δημιουργεί αλληγορικά όνειρα με σκοτεινή διάθεση. Ενοχλητικές ιστορίες που αφορούν μονόπλευρους εμμονοληπτικούς έρωτες και τη συναισθηματική συντριβή πάντα με διαστροφικούς αφηγηματικούς τρόπους, θέλοντας να θίξει ό,τι κρύβεται κάτω από την επιφανειακή ήσυχη αμερικάνικη κοινωνία, θέλοντας με αυτό το τρόπο να αποδομήσει το αρχέτυπο του Αμερικάνικου ονείρου.
Αινιγματικοί διάλογοι που κάνουν το αίσθημα της υπαρξιακής αγωνίας ακόμη πιο έντονο και επιτακτικό. Βία, σουρεαλιστική διάθεση που κυριαρχεί, νοσηρός ερωτισμός με στοιχεία νουάρ, μοιραίες γυναίκες, επιρροές από ευρωπαϊκό κινηματογράφο, επιθυμίες που υποβόσκουν είναι κάποια από τα στοιχεία που θα συναντήσει κάποιος στο έργο του.
Ο David Lynch σαν να σκηνοθετεί ένα θέατρο του παραλόγου με εκπληκτική μαεστρία, όπου οι ηθοποιοί είναι μαριονέτες και τα νήματα που τους δένουν, οι ψυχολογικές τους μεταπτώσεις δημιουργεί μια πνιγερή και ασφυκτική ατμόσφαιρα την οποία προβάλλει και μεταβιβάζει στο θεατή.
Η λογική των ονείρων
Τα φιλμ του οδηγούν το θεατή σε ένα ταξίδι στην ονειρική διάσταση όπου η αβεβαιότητα και η αποσπασματικότητα κυριαρχούν. Οι ταινίες του, όπως τα όνειρα, μπορούν να ερμηνευτούν αλλά όχι να κατανοηθούν.
Η χρήση λιτών σκηνικών σε συνδυασμό με τα ακραία κοντινά πλάνα στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών -αρκετά συχνά ο Lynch επιλέγει στις ταινίες του τα αργά fade in/out θέλοντας να τονίσει τη ροή του χρόνου που μεσολαβεί- η αμφισημία των χαρακτήρων τους, τα συμβολικά αντικείμενα, οι υποδηλώσεις μετάβασης μεταξύ συνειδητού και ασυνείδητου και η μουσική του μόνιμου συνεργάτη του Angelo Badalamenti ενισχύουν το νοσηρό και ζοφερό περιβάλλον που θα μπορούσε κάλλιστα να παρομοιαστεί με εφιάλτη.
Οι ταινίες του έχουν συνήθως στοιχεία αισθητικής από την “αφελή και αθώα” εποχή της επαρχιακής Αμερικής του ’50 που μεγάλωσε.
Ξεκινώντας με το προοίμιο Blue Velvet (1986) συνέχισε τη δημιουργία σουρεαλιστικών φιλμ όπως η σειρά Twin Peaks (1992), Lost Highway ( 1997), και Mullholand Drive (2001) διαπραγματευόμενος πάντα τις έννοιες του κακού, του εγώ και του θανάτου, βυθίζοντας το θεατή σε αλλόκοτες καταδύσεις στο υποσυνείδητο. Το πραγματικό βουλιάζει μέσα στο φανταστικό και το αντίθετο όπως συμβαίνει σε μια σχιζοειδή προσωπικότητα που δεν μπορεί να κάνει ξεκάθαρη τη διάκριση των δυο.
Ο ίδιος υποστηρίζει ότι ο καθένας μας διαβάζει και μεταφράζει την πραγματικότητα με ένα υποκειμενικό τρόπο. Στη φαντασία μας υπάρχει αρκετή πραγματικότητα κλεμμένη από τον κόσμο των ιδεών. Αισθήσεις, εμπειρίες, βιώματα, συναισθήματα, καθορίζουν το τρόπο που θα κάνουμε ανάγνωση του εξωτερικού κόσμου και συνεπακόλουθα και του έργου του Lynch.
Η κινηματογράφηση του υποσυνείδητου
Ο David Lynch επιλέγει με ακρίβεια κάθε λεπτομέρεια του κάδρου σύμφωνα με το διευθυντή φωτογραφίας Peter Daming στις ταινίες Lost Highway, Inland Empire, Mullholland Drive, Twin Peaks: The return. Η δημιουργία ενός υποφωτισμένου ατμοσφαιρικού σκηνικού με έντονα χρώματα με έμφαση στο κόκκινο, μαύρο και άσπρο μαζί με τη μεγέθυνση κινούμενων αντικειμένων που συχνά δεν είναι σημαντικά για τη συνεχόμενη πλοκή, προσθέτουν νόημα και συμβολισμούς στην ιστορία.
Σε σκηνές που συμβαίνουν σημαντικές διεργασίες σκέψης τα πλάνα είναι κοντινά στα πρόσωπα ή άλλα σωματικά μέρη με τη μετάβαση να γίνεται μέσω ξεθωριάσματος της εικόνας. Κάθε κάδρο είναι ένας πίνακας εν κινήσει για τον David Lynch που σε συνδυασμό με τη φωτογραφία του Daming ή του Frederick Elmes ενισχύει το σουρεαλιστικό ύφος των ταινιών του.
Παρατηρώντας συνολικά το έργο του, θα δούμε ελάχιστες σκηνές γυρισμένες στο φως του ήλιου. Πολλές σκηνές, θέλοντας να τονιστεί το στοιχείο της ασάφειας, είναι τόσο υποφωτισμένες που ο θεατής σχεδόν δεν μπορεί να δει την εξέλιξη της πλοκής, όπως στο Blue Velvet με διευθυντή φωτογραφίας τον Fredric Elmes.
Πολλές λήψεις αρχίζουν με μια απροσδιόριστη, θολή εστίαση της φωτογραφικής μηχανής η οποία υπογραμμίζεται από τους σιωπηλούς ήχους μέχρι να μετατραπεί σε μια παλλόμενη ηχώ που προσδίδει σχεδόν υπερρεαλιστική αίσθηση στο περιβάλλον και το περιθώριο.
Πολλές φορές ο Peter Daming αφαιρεί τους φακούς από τις κάμερες για να θολώσει μια συγκεκριμένη σκηνή, δημιουργώντας το αίσθημα της σύγχυσης που σε συνδυασμό με τα διαφορετικά επίπεδα σκοταδιού μεταβιβάζει στους θεατές επιτυχημένα τις ψυχολογικές μεταπτώσεις των ηρώων, ακολουθώντας μια διαδρομή που μοιάζει με συναισθηματικό τρενάκι του τρόμου.
Η κινηματογράφηση του Lynch είναι ένας συνδυασμός απόκοσμων ήχων, σκιών και έντονων χρωμάτων. Συνηθίζει να χρησιμοποιεί παράξενες γωνίες λήψης, πιο συγκεκριμένα, μπορεί να κάνει λήψη σε μια γωνία του δωματίου, κάτω από ένα τραπέζι, μέσα από μια κρυστάλλινη σφαίρα, παίζει με το φως και τη σκιά με τρόπους ασυνήθιστους για του περισσότερους κινηματογραφιστές.
H κάμερα έχει συχνά μια λειτουργία αφήγησης και σχολιασμού. Παράλληλα με την απεικόνιση των αφηγηματικών, συμβολικών και ακουστικών στοιχείων της ταινίας, αντανακλά θέματα αλλαγής ταυτότητας και μετατόπισης από την πραγματικότητα στο όνειρο.
Εμείς του ευχόμαστε να συνεχίσει να γυρίζει καταπληκτικές ταινίες!
Δες το παρακάτω άλμπουμ για να δεις εικόνες από τις σημαντικότερες ταινίες του David Lynch:
