Η βρετανική λέξη για το 2022 μας άφησε με μία γλυκόπικρη επίγευση για τη χρονιά που έρχεται. Permacrisis, αυτή η αίσθηση ότι ζούμε σε μία συνεχή ή αλλεπάλληλες συνεχείς κρίσεις. Μια αίσθηση που όμως αφήνει και ένα θετικό αποτύπωμα γιατί η συνειδητοποίηση της κρίσης σκληραγωγεί νικητές μέσα από αυτή. Όταν καταλαβαίνεις ότι δεν είναι κρίσιμες μονάχα οι δύο επόμενες εβδομάδες, αλλά η όλη κατάσταση, τότε και μόνο μόνο μπορείς να δουλέψεις για την εξάλειψη της κρίσης και όχι με την πρόσκαιρη ανακούφιση των συμπτωμάτων της.
Η περίληψη του 2022 μέσα από το Permacrisis
Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, σε μία κάπως παράλληλη πορεία, η λέξη της χρονιάς είναι το gaslighting. Ούτε αυτή είναι καινούργια λέξη, μάλιστα είναι παλαιότερη από την πετρελαϊκή κρίση του 1973 που μας έφερε την permacrisis, και ανήκει στον Άγγλο θεατρικό συγγραφέα Patrick Hamilton με το έργο Gas Light του 1938. Ο όρος έγινε γνωστότερος λίγα χρόνια αργότερα όταν το έργο μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη με πρωταγωνίστρια την Ingrid Bergman. Σε αυτή την ταινία η Bergman είχε πέσει θύμα μιας μακροχρόνιας χειραγώγησης από τον σύζυγό της σε σημείο που την έφτασε στην παράνοια.
Σε αυτόν τον όρο συμπυκνώνεται μια δέσμη πρακτικών και συμπεριφορών απέναντι σε ένα άτομο που ξεκινούν από τη χειραγώγηση, μέχρι να φτάσει στην ολοκληρωτική αυτοϋπονόμευση του θύματος μέσα από την πλήρη απαξίωση της εμπιστοσύνης που δείχνει στον εαυτό του και κυρίως στο μυαλό του. Είναι μια μια διαδικασία που κρατάει χρόνια και ουσιαστικά ακρωτηριάζει την κριτική σκέψη του θύματος και σταδιακά αποκτά μια πλήρη εξάρτηση από την θύτη σε ψυχικό, αλλά και σωματικό επίπεδο.
Η λέξη αυτή έχει κάνει μια δυναμική επιστροφή τα τελευταία χρόνια και εμφανίζεται ολοένα και περισσότερο σε συζητήσεις. Πολλές φορές καταχρηστικά, όπως συμβαίνει άλλωστε με πάρα πολλές μόδες, αλλά η κορύφωση που γνώρισε αμέσως μετά τις καραντίνες, δείχνουν κάτι πολύ ενδιαφέρον.
Από όταν εφαρμόστηκαν οι καραντίνες, μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες που εκφράστηκαν ήταν η συσσώρευση κακοποιητικής συμπεριφοράς σε ενδοοικογενειακό επίπεδο. Είναι απλά μαθηματικά, αν μια προβληματική επαφή μεταξύ ατόμων ξαφνικά διαρκεί 16 ώρες, από εκεί που διαρκούσε 8 και σε συνδυασμό με το στρες που παρήγαγε η πανδημία, εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι οι δύσκολες καταστάσεις, έγιναν ακόμα πιο δύσκολες. Δεν χρειάζεται να φτάσει η κατάσταση σε ποινικά κολάσιμες καταστάσεις με λεκτική και σωματική βία, ούτε σε γυναικοκτονίες και σεξουαλική βία. Ο εγκλεισμός λειτούργησε σαν θερμοκήπιο για κάθε μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς και το gaslighting άνθισε.
Αυτή ανωμαλία τελικά αποδείχτηκε κατά κάποιο τρόπο σωτήρια για τα θύματα. Το gaslighting για να «πετύχει» και να κρατήσει το θύμα ψυχικά σιδηροδέσμιο, πρέπει να υπακούει στους κανόνες του αργά και σταθερά. Ο εγκλεισμός επειδή ακριβώς λειτούργει σαν θερμοκήπιο, διατάραξε αυτή την πορεία και την έκανε λίγο πιο βίαιη και χοντροκομμένη. Αυτή η τραχιά πορεία εξέλιξης του πανδημικού gaslighting ξυπνούσε τα θύματα και τα έβγαζε από την comfort zone τους, δίνοντάς τους στιγμές διαύγειας και συνειδητοποίησης της κατάστασης.
To νέο εργασιακό ήθος έχει στοιχεία lifestyle και είναι «σιωπηλό»
Κάπως έτσι ερμηνεύεται η άνοδος της λέξης στις αναζητήσεις και αυτό δεν γίνεται μόνο από τα θύματα. Η λήξη της καραντίνας και η έξοδος των θυμάτων από το σπίτι και η επαναφορά της κοινωνικοποίησής τους, έφερε το gaslighting στις συζητήσεις εφαπτόμενων κύκλων και τελικά η αναζήτηση του όρου να αυτονομηθεί από τα άμεσα θιγόμενα άτομα και να κατακτήσει τον δημόσιο λόγο. Αυτή η κατάκτηση δεν είναι μικρό πράγμα. Ειδικά αν σκεφτούμε ότι την τριάδα των πιο δημοφιλών αναζητήσεων συμπληρώνουν οι λέξεις «ολιγάρχης» και “omicron” λέξεις που είχαν την ευκολία της εκμετάλλευσης της επικαιρότητας.
Η αναζήτηση της λέξης στα λεξικά και τη wikipedia, είναι μονάχα το πρώτο βήμα προς μία ελπιδοφόρα πορεία για τη γιατρειά μιας νοσηρής κατάστασης που συμβαίνει σε πολλά νοικοκυριά, αλλά μπορεί και να επεκταθεί σε σχολεία και σχολές, χώρους εργασίας και γενικά πάρα πολλές θεσμοθετημένες ανθρώπινες σχέσεις, είτε έχουν κάποια μορφή εξουσίας, είτε όχι. Η γνώση είναι δύναμη δεν λέει και το ρητό;
