Ο σταυρός σήμερα σημαίνει πολλά περισσότερα από το Μαρτύριο του Ιησού. Είναι σύμβολο ψυχικής απελευθέρωσης, σύμβολο της Καινής Διαθήκης και του Μεσσία που έσπασε τα δεσμά του Θανάτου και σύμβολο εκατοντάδων πιστών ανά τον κόσμο που μαρτύρησαν στο όνομα Του. Παρόλα αυτά, η σταύρωση όχι μόνο ήταν κάτι σύνηθες στον κόσμο της εποχής, αλλά και οι διδάξαντές της, οι Ρωμαίοι, δεν τον θεώρησαν ποτέ απλά μία τιμωρία. Τον θεωρούσαν κατάρα.
Ο ποινικός κώδικας
Οι αρχαίοι Ρωμαίοι μπορεί να θεωρούνταν από τους ιστορικούς ως οι πιο πολιτισμένοι της εποχής, αλλά οι τιμωρίες τους ήταν χαρακτηριστικές και μαρτυρικές. Μέσα στις τιμωρίες που είχαν εγκριθεί από τη Σύγκλητο εκτός της σταύρωσης, ο τότε κώδικας περιλάμβανε από κόψιμο δαχτύλων, αυτιών και χεριών, μέχρι στραγγαλισμό, εκτελέσεις με ρίψη δόρατος (pilum) ακόμη και κάψιμο σε πυρά. Προφανώς υπήρχαν διαφορετικές εκτελέσεις για δούλους, άλλες για πληβείους και άλλες για τα μέλη της αριστοκρατίας και τους στρατιωτικούς. Για παράδειγμα οι δούλοι μπορούσαν να εκτελεστούν για απάτες αλλά όχι και οι Ρωμαίοι πολίτες. Ωστόσο ακόμη και η ελίτ της κοινωνίας μπορούσε να καταδικαστεί εις θάνατο, για σοβαρές κατηγορίες όπως ανθρωποκτονία εντός της οικογένειας ή εσχάτη προδοσία.
Η σταύρωση
Η σταύρωση ήταν μια κοινή μέθοδος τιμωρίας για τους δούλους που είχαν κάνει έγκλημα ή είχαν αμφισβητήσει την εξουσία. Ήταν ένας μαρτυρικός θάνατος που τρόμαζε και τους Ρωμαίους πολίτες αν και δεν κινδύνευαν άμεσα από αυτόν. Ο θεατρικός συγγραφέας Πλαύτος στο έργο του ‘‘Ο Ψευδολόγος’’ περιλαμβάνει μία φράση που θα μεταφραζόταν ως «άντε στο σταυρό» που θα έλεγε κανείς ότι ήταν το ίδιο με το να στέλνεις κάποιον σε αιώνια καταδίκη. Στα δημόσια λουτρά της Πομπηίας που διασώζονται μερικώς, έχουν βρεθεί στους τοίχους σκαλισμένα ονόματα με ένα σταυρό δίπλα. Ήταν μία από τις πρακτικές που έκαναν οι Ρωμαίοι όταν ήθελαν να καταραστούν κάποιον. Το 70 π.Χ. ο Κικέρων στα απομνημονεύματά του, αναφέρει πως ο κυβερνήτης της Σικελίας διέταξε να μαστιγώσουν και στη συνέχεια να σταυρώσουν ένα Ρωμαίο πολίτη ονόματι Γάβιο για προδοσία και κατασκοπεία. Την ώρα που τον μαστίγωναν το μόνο που έλεγε ηταν η φράση «είμαι Ρωμαίος πολίτης» με την ελπίδα να αποφύγει την σταύρωση – για την ιστορία δεν την απέφυγε, αλλά ήταν κάτι που έβλεπες πολύ σπάνια στους Ρωμαίους πολίτες.
Από την άλλη οι δούλοι και οι πληβείοι δεν θα έλεγε κανείς πως ήταν τόσο τυχεροί, με τους πρώτους να σταυρώνονται ακόμη και για πταίσματα ή ακόμη και για κατηγορίες χωρίς να υπάρχουν αποδείξεις. Κυρίως, η σταύρωση ήταν για όσους είχαν επαναστατικές διαθέσεις ή είχαν διαπράξει εγκλήματα εναντίον της Ρώμης. Είναι ο λόγος που οι Ρωμαίοι σταύρωσαν τον Σπάρτακο και τους στρατιώτες του, βάζοντας τους στην Αππία Οδό ως παραδειγματισμό. Πολύ πριν την Σταύρωση του Ιησού, έκαναν το ίδιο με τους στρατιώτες στην Ιουδαία.
Η διαδικασία
Όλα ξεκινούσαν με την φράση ‘‘Ιbis in crucem’’ που ανακοινωνόταν στον κατηγορούμενο η απόφαση είτε από τον κυβερνήτη, τον έπαρχο ή ανώτερο αξιωματικό όπως έναν χιλίαρχο. Στο «Αίτια Θανάτου δια της Σταυρώσεως» του Σταυρακάκη, αναφέρεται λεπτομερώς τόσο οι τύποι που χρησιμοποιούνταν, όσο και βάρος και το ύψος.
«Αν και ο σταυρός σε σχήμα Τ, ο επονομαζόμενος και συνεπτυγμένος ή crux commissa ή crux patibulata, ήταν ο πλέον διαδεδομένος, υπήρχαν ακόμη άλλοι τέσσερις τύποι: Ο απλός σταυρός ή crux simplex, ο οποίος ήταν ένας απλός πάσσαλος καρφωμένος στο έδαφος, ο λατινικός σταυρός ή crux immissa, του οποίου το κατακόρυφο σκέλος ήταν μακρύτερο από το οριζόντιο, ο ελληνικός σταυρός ή crux quadrata με τα τέσσερα άκρα ισοσκελή και ο χιαστός σταυρός ή crux decussate. Οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να χρησιμοποιούν δύο τύπους σταυρού, τον σταυρό Τ (crux commissa) και τον λατινικό (crux immissa), με τα πόδια του θύματος να μην ακουμπούν στο έδαφος. Το ύψος του σταυρού κυμαινόταν από το 1,8 m (crux humilis) έως τα 2,4 m (crux sublimis), ενώ η οριζόντια δοκός, το patibulum, είχε μήκος 1,5–1,8 m.7 Συνήθως όμως χρησιμοποιούσαν τον crux humilis, γιατί, λόγω του χαμηλού του ύψους, επέτρεπε τον κατασπαραγμό των εσταυρωμένων από τα ζώα. Το κάθετο τμήμα του σταυρού (stipes) ήταν μόνιμα στερεωμένο στο έδαφος του τόπου της εκτέλεσης. Η όλη κατασκευή ζύγιζε περί τα 136 kg, ενώ μόνο το patibulum ζύγιζε 34–57 κιλά περίπου».
Το κάρφωμα
Οι Ρωμαίοι φρόντισαν να πραγματοποιούν την σταύρωση κατά τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε το θύμα να μπορέσει να μείνει όσο περισσότερο μπορούσε ζωντανός προκειμένου να υποφέρει. Σε σταυρό σχήματος Τ, η «τεχνική» που ακολουθούσαν έδινε βάση κυρίως στα γόνατα. Αφού κάρφωναν τα χέρια -τα καρφιά ήταν 15 έως 20 εκατοστά- έπρεπε να μαζέψουν τα πόδια λυγίζοντας τα, έτσι ώστε τα πέλματα να είναι σε παράλληλη θέση και να καρφωθούν μαζί με ένα μεγάλο καρφί στην περιοχή του ταρσού. Ο δεύτερος τρόπος, ήταν τα πόδια να κρέμονται δεξιά και αριστερά χωρίς να λυγίζουν και να καρφώνονται ξεχωριστά στην περιοχή της ποδοκνημικής.
Ο θάνατος
Ο θάνατος από την σταύρωση δεν βασιζόταν στην αιμορραγία αλλά στην ασφυξία. «. Η θέση του σώματος μεταμόρφωνε την ακούσια φυσιολογική αναπνευστική λειτουργία σε κάτι που απαιτούσε τρομακτική ενέργεια. Ο θώρακας βρισκόταν σε μόνιμη έκπτυξη λόγω της θέσης και του βάρους του σώματος και η εκπνοή δεν μπορούσε να γίνει χωρίς την ανόρθωση του σώματος είτε με επώδυνο τράβηγμα των χεριών από τους καθηλωμένους καρπούς είτε με πίεση στο προσηλωμένο πόδι» αναφέρει ο Σταυρακάκης, ενώ o καθηγητής ιατρικής Frederick Zubige στο βιβλίο του ‘‘The Cross and the Shroud’’, αναφέρει πως στη μαρτυρική καταδίκη που κρατούσε 2-3 μέρες, το θύμα πέθαινε από απώλεια υγρών, καρδιοαγγειακές διαταραχές και ασφυξία. Από τα καρφιά και το μαστίγωμα που είχε προέλθει πριν, είχαν δημιουργηθεί σίγουρα μολύνσεις που εκδηλωνόντουσαν με έντονο πυρετό. Στο τέλος, υπήρχε και λογχισμός, όπου ουσιαστικά ο φρουρός λεγεωνάριος πιστοποιούσε πως το θύμα ήταν πράγματι νεκρό. Η λόγχη ήταν η χαριστική βολή, διαπερνώντας το περικάρδιο και τον δεξιό καρδιακό κόλπο.
Πηγές:
«Τα αίτια του θανάτου δια της σταυρώσεως», Ν. Σταυρακάκης
«Ψευδολόγος», Τίτος Μάκκιος Πλαύτος
«Εναντίον Βέρρη», Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας
«The Cross and the Shroud», Frederick T. Zugibe, M.D., Ph.D
