Jesse James: Ρομπέν των Δασών ή απλά ένας αδίστακτος κακοποιός;

Του Χρήστου Μπαρούνη

Το «The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford» έχει διάρκεια, ανάλογη του μακρόσυρτου τίτλου του. Αν διαθέτεις δυόμιση -και κάτι- ώρες από τη ζωή σου, αν είσαι φαν του Brad Pitt, ή του Casey Affleck, ή του Sam Shepard ή αν απλά «διψάς» να δεις τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις για τον μύθο του Jesse James, τότε, ναι, αποτελεί ένα πολύ καλό εισαγωγικό μάθημα, ένα promo του θρυλικού λήσταρχου της Άγριας Δύσης στα μέσα του 1800.

Η αλήθεια είναι πως το έργο, δεν λέει όλη την αλήθεια. Σίγουρα πάντως δεν ξετυλίγει όλο το κουβάρι της οικογένειας Τζέιμς, των δύο αδερφών, Jesse και Franklin που αποτέλεσαν τα ιδρυτικά μέλη της πιο περιβόητης και αδίστακτης συμμορίας ληστών του Μιζούρι. 

Στην ταινία του Andrew Dominik, (με μουσική Nick Cave παρακαλώ), η ιστορία ξεκινά πολύ μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο μεταξύ Βορρά και Νότου, που σύμφωνα με τον θρύλο, ήταν και η αφορμή της μεταστροφής του Jesse. Όλα ξεκινούν από μία ληστεία τρένου που είναι και η μοναδική του έργου, εστιάζοντας κυρίως στα χρόνια της αποσύνθεσης και της διάλυσης της συμμορίας, μετά το 1876.

Ένα έργο βέβαια που, αν το αντιμετωπίσεις περισσότερο ως ταινία και λιγότερο ως ντοκιμαντέρ (κάτι ενδιάμεσο είναι αφού περιλαμβάνει και αφήγηση), τότε το σποϊλάρισμα έρχεται από μόνο του και συγκεκριμένα από τον τίτλο: «Η δολοφονία του Jesse James από τον Δειλό Robert Ford».

Ο Ford (Cassey Affleck) ήταν ένα νεαρό, εκκολαπτόμενο αρχικά μέλος της συμμορίας, που είχε ως είδωλο ον Jesse (Brad Pitt). Κόλλησε δίπλα του, έδειχνε σε κάθε του βήμα τον θαυμασμό του, σε ψυχωτικό βαθμό, όσο όμως κι αν μοχθούσε για να δείξει ότι του μοιάζει, έδειξε ότι δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένας δειλός. Δύο φόνοι, αμφότεροι πισώπλατα, ο δεύτερος, αυτός του ινδάλματός του: Του Jesse. Ο θαυμασμός και η λατρεία προς το είδωλό του έγιναν απομυθοποίηση, αποστροφή και έπειτα μία σφαίρα στο πίσω μέρος του κεφαλιού, για 10.000 δολάρια. Εκεί είχε φτάσει η αξία για το ζωντανό ή νεκρό σώμα του περιβόητου λήσταρχου. Μα ποιος άντρας σκοτώνει πισώπλατα;

Γεννήθηκε το 1847, σκοτώθηκε από σφαίρα προδοσίας στις 3 Απριλίου 1882, κι όμως, στα 35 του χρόνια έπλεξε έναν αμφιλεγόμενο μύθο, με αδιαμφισβήτητη έκταση και δημοτικότητα. Παντρεμένος με την πρώτη του ξαδέρφη (!), με δύο παιδιά, μία οικογένεια που όταν κλεινόταν στο σπίτι, σε όποιο σπίτι (αφού μετακόμιζε συχνά, μετά από κάθε ή για κάθε ληστεία) δεν είχε καμία σχέση με το πρότυπο προφίλ ενός κακοποιού. Μία δεμένη, αγαπημένη οικογένεια, ένας στοργικός πατέρας και σύντροφος. Τουλάχιστον έτσι προβάλλεται ως σήμερα.

Η εισβολή του στρατού της Ένωσης στο σπίτι του το 1863 και η βάναυση επίθεση στον πατριό και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, αλλά και ένας ακόμη μύθος που λέει ότι ιδιωτικοί ντετέκτιβ πέταξαν εμπρηστικό μηχανισμό στο σπίτι του προκαλώντας το θάνατο του μικρού ετεροθαλή αδερφού του και τον ακρωτηριασμό της μητέρας του ήταν και η αφορμή για να ακολουθήσει τον αδερφό του στον Εμφύλιο και να γίνει αντάρτης των Νοτίων. Αλλά και να τον «ερεθίσει» και να τον ωθήσει στη μετέπειτα αποστροφή του προς τους Βόρειους και την επιλεκτική του βαρβαρότητα στις ληστείες που διέπραττε. Ίσως τελικά να ήταν και η αιτία που κατέληξε αδίστακτος ληστής.

Κάπως έτσι, από τα 16 του έγινε αντάρτης πολέμου, όπου λέγεται ότι είχε προβεί σε θηριωδίες κατά των στρατιωτών των Βορείων, τους οποίους εκτελούσε πάντα κοιτάζοντάς τους στα μάτια. Τραγική ειρωνεία. Ο δολοφόνος του Jesse κοίταζε την πλάτη του. Σε αντίθεση με τον ίδιο που, από το τζαμάκι ενός κάδρου, πρόλαβε να δει έστω τον δολοφόνο του. Τον Δειλό Ρόμπερτ Φορντ.

Ο Jesse James, μαζί με τον αδερφό του Frank και τη συμμορία τους διέπραξαν αναρίθμητες ληστείες σε τράπεζες, άμαξες και τρένα. Η δράση τους κορυφώθηκε τη δεκαετία 1866 έως 1876, διάστημα στο οποίο ο θρύλος του Jesse είχε πια γιγαντωθεί αποτελώντας τον πιο περιβόητο ληστή της ιστορίας, παίρνοντας δημοσιότητα ακόμα και από μερίδα του Τύπου και κερδίζοντας και περίοπτες θέσεις στις τοπικές εφημερίδες. 

Οι πολιτικές προεκτάσεις των εγκλημάτων του δεν προβάλλονται στην ταινία του Andrew Dominik, μάλλον γιατί δεν ήθελε να μπει σε επικίνδυνα λημέρια. Ο μύθος, όμως, λέει ότι αυτές υπήρχαν. Και αφορούσαν φυσικά τα απόνερα του Εμφυλίου.

Η Αυτοκρατορία της παρανομίας άρχισε να φθίνει και να παρακμάζει μετά το 1876, όταν η συμμορία θέλησε να ληστέψει την Εθνική Τράπεζα στο Νόρθφιλντ της Μινεσότα. Η ληστεία «στράβωσε», αρκετά μέλη σκοτώθηκαν, άλλα τραυματίστηκαν και τα αδέρφια James τράπηκαν σε φυγή. 

Αυτή ήταν και η αρχή του τέλους.

Τα αδέρφια James έμειναν για καιρό εκτός... δράσης, αφοσιώθηκαν στις αγροτικές καλλιέργειες, ωστόσο ο Jesse δεν μπορούσε να εγκαταλείψει την παρανομία. Αυτή ήταν η ζωή του. Και εκεί ακριβώς ήταν που συνεργάστηκε με τον μετέπειτα δολοφόνο του. Προσέλαβε τους αδερφούς Charles και Robert Ford, ξεκίνησε, με τους οποίους λέγεται ότι έκαναν πολλές ληστείες, κι ας μην προβάλλεται καμία στην ταινία. 

Ο Robert Ford είχε ανοίξει δίαυλο με τον Κυβερνήτη του Μιζούρι ώστε να τον βοηθήσει στη σύλληψη ή ακόμα και στην εκτέλεση του Jesse για να λάβει την αμοιβή των 10.000 δολαρίων (είχε ξεκινήσει από τα... 500 δολάρια). Τελικά, έγινε το δεύτερο. 

Στις 3 Απριλίου του 1882, ο Δειλός Ford, που εκείνη την περίοδο ζούσε στο σπίτι της οικογένειας James, την ώρα που ο Jesse είχε ανέβει σε μια καρέκλα για να καθαρίσει έναν λεκέ από τον τοίχο (ή ένα κάδρο σύμφωνα με την ταινία), ο Robert τον πυροβόλησε στο κεφάλι. Εμφανίστηκε στις αρχές για να λάβει την αμοιβή του, ωστόσο αυτή δεν μπορούσε να συγκριθεί με τίποτα με την «ανεκτίμητης αξίας» φήμη που είχε ήδη ο Jesse. Μπορεί εύκολα κανείς να καταλάβει μάλιστα, από την ταινία και μόνο, ότι πέραν των χρημάτων, αυτό ήταν το μόνο που ενδιέφερε τον Jesse: Η υστεροφημία του.

Σύμφωνα με τον μύθο, ο Jesse James ήταν ένας σύγχρονος Ρομπέν των Δασών, αν και η άποψη αυτή αμφισβητείται από πολλούς, τους πιο κυνικούς τουλάχιστον, ή έστω από αυτούς που διαβάζουν την άλλη πλευρά της ιστορίας. Όχι αυτής που λέει ότι μοίραζε λεφτά στους φτωχούς του Νότου ή ότι δεν έκλεβε ποτέ από μικροαστούς, αλλά αυτής που προβάλλει το αδίστακτο προφίλ του και λέει ότι απλά έδινε ένα αμελητέο ποσό στους φτωχούς για να εκτοξεύσει τον μύθο του και να καλλωπίσει αυτό του το προφίλ.

Όποια πλευρά κι αν διαλέξουμε από τις δύο αναγνώσεις, Ρομπέν των Δασών ή κοινός λήσταρχος και αδίστακτος κακοποιός, τίποτα δεν αναιρεί τον θρύλο του Jesse Woodson James.