Νταχάου: Το χρονικό μίας φρίκης

Την πρώτη φορά που το είδαν απόρησαν. Η 42η Μεραρχία δεν είχε παρά μόνο μερικούς μήνες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι περισσότεροι, νέα παιδιά, είχαν εκπαιδευτεί στην Οκλαχόμα από τον Μάρτιο του 1943 μέχρι να δεχθούν διαταγές να «σκουπίσουν» την Κεντρική Ευρώπη και να φτάσουν μέχρι τη Αυστρία. Το Νταχάου ήταν μία μικρή πόλη στη Βαυαρία, στο μεγαλύτερο ποσοστό της εγκαταλελειμμένη. Όταν αντίκρισαν το στρατόπεδο συγκέντρωσης μέσα από τα δέντρα, νόμιζαν πως ήταν κάποια στρατιωτική φυλακή που κρατούσαν Συμμάχους ή κάποιο άδειο στρατόπεδο των SS. Και μετά ήρθε η μυρωδιά. Εκείνη που δεν ξέχασαν ποτέ, ακόμη και όταν γύρισαν στην Αμερική.

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου ήταν το μεγαλύτερο σε χρονική διάρκεια καθότι ήταν το πρώτο που άνοιξε στις 22 Μαρτίου του 1933. Οι στρατιώτες δεν γνώριζαν ακόμη τον όρο στρατόπεδο συγκέντρωσης, παρότι οι Σοβιετικοί είχαν ελευθερώσει το Άουσβιτς μερικούς μήνες νωρίτερα. Καταγεγραμμένα όμως, οι Αμερικανοί στρατιώτες ανακάλυψαν από την πρώτη ώρα δύο πράγματα. Τους επιζώντες που περιφερόντουσαν στο στρατόπεδο σαν σκελετοί και τα βαγόνια των τρένων που ήταν γεμάτη πτώματα από άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Το τελευταίο θα έδινε εφιάλτες σε πολλούς μέχρι το τέλος της ζωής τους. Πόσο μάλλον σε εκείνους που βγήκαν ζωντανοί και ένιωσαν στο πετσί τους την φρίκη του Ολοκαυτώματος.

Όμως το 1933, όταν ο Χάινριχ Χίμλερ παρουσίαζε στον Χίτλερ την ιδέα ενός «περιοριστικού μέτρου» για τους εχθρούς του καθεστώτος, το Νταχάου είχε ως στόχο να φιλοξενήσει πολιτικούς κρατούμενους. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, οι αντιφρονούντες αυξήθηκαν. Μέχρι και το 1936, οι κρατούμενοι ήταν σοσιαλδημοκράτες, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλοι, Ρομά, Εβραίοι και Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ωστόσο η λειτουργεία του βασίστηκε στο σχέδιο του στρατού των SS, Θέοντορ Άικ, ο οποίος σύστησε την αναγκαστική εργασία σε μορφή δουλείας και με ποινές που ξεκινούσαν από την στέρηση τροφής και νερού, μέχρι μαστιγώματος, συστηματικών βασανιστηρίων και, φυσικά, ομαδικές εκτελέσεις. Αυτό το «πλάνο» ακολούθησαν και τα υπόλοιπα στρατόπεδα συγκέντρωσης, με το Νταχάου να ξεκινάει εργασίες. Εκτός από τα στρατόπεδα και τα γραφεία των αξιωματικών, οι κρατούμενοι έφτιαξαν και τα δικά τους καταλύματα. Τους περικύκλωναν 32 τουλάχιστον φυλάκια στρατιωτών και ηλεκτρικό συρματόπλεγμα. Οι στρατιώτες προσπαθούσαν να καταλάβουν από τους διερμηνείς την σημασία του «Η Εργασία Απελευθερώνει» που δέσποζε στην κεντρική πύλη, ενώ οι κρατούμενοι που ήταν σε θέση να μιλήσουν, ενημέρωσαν τους Αμερικανούς αξιωματικούς για μια σειρά από ιατρικά πειράματα στα οποία συμμετείχαν.

Μερικές ημέρες μετά, οι Εβραίοι επιζώντες θα έκαναν γνωστό στους Συμμάχους το Kristallnacht, τη Νύχτα των Σπασμένων Γυαλιών. Εβραϊκές συναγωγές, επιχειρήσεις, μαγαζιά και σπίτια, καταστράφηκαν και πυρπολήθηκαν από Γερμανούς στρατιώτες και τη Χιτλερική νεολαία. Οι Αμερικανοί, στα τέλη Απριλίου που απελευθέρωσαν το Νταχάου, θα έβρισκαν αρχεία με περίπου 68.000 καταγεγραμμένους κρατουμένους και το 1/3 ήταν Εβραίοι.

Πίσω στην είσοδο των Αμερικανών στο Νταχάου, οι στρατιώτες που βρισκόντουσαν στην αναγνωριστική περίπολο, είχαν ήδη καταλάβει πως υπήρχε κάτι ασυνήθιστο με την συγκεκριμένη στρατιωτική βάση. Αν ήταν κάτι τέτοιο. Η μυρωδιά ήταν το πρώτο πράγμα που τους τράβηξε την προσοχή, με τους περισσότερους να νομίζουν πως ήταν κάποια αποθήκη πυρομαχικών με χημικά, αλλά κάποια μύριζαν στον αέρα καμένο κοτόπουλο ή πλαστικό. Μερικούς μήνες νωρίτερα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ, οι Νάζι μάζεψαν τουλάχιστον 3.000 κρατούμενους και τους καταχώνιασαν 40 βαγόνια τρένου για να τους κρύψουν από τους Συμμαχικούς στρατούς που πλησίαζαν. Το τρένο έπρεπε να φτάσει στο Νταχάου λίγες μέρες αργότερα αλλά το σχέδιο απέτυχε. Όλοι εκτός από το ένα τέταρτο των 3.000 επιβατών του τρένου πέθαναν από πείνα, αφυδάτωση, ασφυξία και ασθένειες. Οι επιζώντες μεταφέρθηκαν στο Νταχάου, ενώ χιλιάδες πτώματα σάπιζαν στα βαγόνια του τρένου. Πολλοί Αμερικανοί στρατιώτες άρχισαν να κλαίνε σαν μικρά παιδιά, ενώ άλλοι αρνιόντουσαν να βρίσκονται δίπλα στα βαγόνια. Τα περισσότερα από τα πτώματα κάηκαν ώστε να μην διαδοθούν ασθένειες. Ήταν ο μαύρος επίλογος μίας παράνοιας που δηλητηρίασε την πραγματικότητα. 

Ένα από τα καταγεγραμμένα σκηνικά που δεν είναι τόσο διαδεδομένα, είναι η στάση των Αμερικανών στρατιωτών λίγες ημέρες μετά την άφιξη της 45ης Μεραρχίας. Οι περισσότεροι άντρες έβαλαν τα κλάματα, αλλά ήταν εξίσου αρκετοί που δεν μπόρεσαν να κρύψουν την οργή τους. Το σκηνικό ξεκίνησε με τέσσερις αξιωματικούς των SS που εμφανίστηκαν κρατώντας λευκή σημαία. Ο υπολοχαγός Γουίλιαμ Γουόλς ήταν ο πρώτος που πυροβόλησε και ακολούθησαν και άλλοι άντρες. Μέσα στο Νταχάου, η κατάσταση άρχισε να κλιμακώνεται. Οι Αμερικανοί στρατιώτες είχαν συγκεντρώσει περίπου 120 Γερμανούς, από στρατιώτες μέχρι νοσηλευτικό προσωπικό, στον εξωτερικό χώρο ενός ανθρακωρυχείου. Ο Γουόλς ζήτησε από τους άντρες του να οπλίσουν. Όταν οι Γερμανοί κρατούμενοι άρχισαν να κινούνται αμήχανα προς το μέρος των στρατιωτών, ο Γουόλς διέταξε πυρ το οποίο κράτησε για περίπου 30 δευτερόλεπτα. 

Οι περισσότεροι από τους Αμερικανούς που απελευθέρωσαν το Νταχάου έμειναν μόνο για λίγες μέρες πριν συνεχίσουν την αποστολή να απελευθερωθεί πλήρως η Κεντρική Ευρώπη. Η φροντίδα των επιζώντων ανατέθηκε στις ιατρικές μονάδες, ενώ ομάδες μηχανικών επιφορτίστηκαν με την ταφή των σορών των νεκρών και τον καθαρισμό του στρατοπέδου.

Η είδηση για το τι συνέβη σε μέρη όπως το Νταχάου και το Μπούχενβαλντ διαδόθηκε γρήγορα και πολλοί στρατιώτες και αξιωματικοί ήρθαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης τις ημέρες και τις εβδομάδες μετά την απελευθέρωση για να μαρτυρήσουν τις θηριωδίες των Ναζί. Ο Χίτλερ αυτοκτόνησε μια μέρα μετά την απελευθέρωση του Νταχάου και με τη γερμανική ήττα ήταν σχεδόν εξασφαλισμένη, το το Νταχάου και το κάθε στρατόπεδο, συμβόλιζε πλέον κάτι διαφορετικό.

Την ύπαρξη του Κακού και τον πόλεμο που έγινε σε αυτό.