Το σεξ και η πορνεία στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Τίποτα δεν ήταν καινούργιο για τους Βυζαντινούς όσον αφορά τα ήθη και τα έθιμα. Ίσως πέρα από εκείνα που ήρθαν μαζί με την αναγνώριση του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Όμως οι Ρωμαίοι πολίτες της Κωνσταντινούπολης, οι μεγαλωμένοι σε Ιταλία και Ελλάδα υπήκοοι με καταγωγή από την Αθήνα και την Σπάρτη, την Μακεδονία και την Ρώμη, τη Σικελία, τις Συρακούσες και την Πομπηία, δεν προσκυνούσαν κάποτε μόνο τους ίδιους θεούς, αλλά διασκέδαζαν και ζούσαν την καθημερινότητα με τον ίδιο τρόπο. Πολύ περισσότερο, αντιλαμβανόντουσαν και το σεξ με τον ίδιο τρόπο.

Αυτό το τελευταίο ήταν ένας τεράστιος πονοκέφαλος για τον αυτοκράτορες όπως ο Μέγας Θεοδόσιος, ο Ιουστινιανός και ο Λέοντας ο 6ος . Σε μία αυτοκρατορία όπου το 886 μ.Χ. ήταν ήδη το κέντρο της πρώιμης εποχής του Μεσαίωνα, ο τρόπος με τον οποίο οι υπήκοοι αντιλαμβανόντουσαν το σεξ, άνηκε ακόμη στην κλασσική περίοδο της Ρώμης και της Αθήνας. Κάτι που δεν συμφωνούσε διόλου με τα διδάγματα της νέας θρησκείας, παρότι αξιωματούχοι, κληρικοί και στρατιωτικοί, τεχνίτες και ευγενείς, φτωχοί και πλούσιοι, τα έκαναν όλοι στο ίδιο επίπεδο. Και το πρόβλημα, ήταν πως δεν υπήρχε μέτρο στο νέο τρόπο ζωής που όριζε ο Χριστιανισμός. Οι άντρες δεν μπορούσαν πλέον να έχουν παλλακίδες, παρά μόνο εταίρες. Όμως η πορνεία όχι μόνο υπήρχε στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά έκλεισε σπίτια, τερμάτισε βασιλείες και ζωές αλλά γέννησε και συμμαχίες και γάμους.

Στα γραπτά του ποιητή και ιστορικού Αγαθία, αναφέρεται συχνά η ύπαρξη ανδρών και γυναικών που χρησιμοποιούσαν τα σοκάκια και τους δρόμους για να…πουλήσουν τις υπηρεσίες τους. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά όπου οι πελάτες προτιμούσαν τα σκοτεινά σοκάκια για να μην πέσουν στα άγρυπνα μάτια της φρουράς – όπου πολλοί στρατιωτικοί πιθανότατα θα έκαναν το ίδιο. Όμως από τον Ιουστινιανό, γνωρίζουμε την ύπαρξη των ανθρώπων που σήμερα θα τους λέγαμε «νταβατζήδες» και οι οποίοι διέθεταν στέγη για άντρες και γυναίκες που πουλούσαν το σώμα τους. Κάποιοι μάλιστα αγόραζαν, κυριολεκτικά, αγόρια και κορίτσια από τους γονείς τους, με στόχο να τα εκπορνεύσουν. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία ενός παράνομου red-light district με «σπίτια» όπου παρείχαν τις υπηρεσίες, με τον ίδιο τρόπο που στην αρχαία Ρώμη έβρισκες παρόμοια σημεία στο φόρουμ και στον Μεγάλο Ιππόδρομο. Τα ταβερνεία, ήταν το τρίτο και τελευταίο σημείο που μπορούσες να βρεις ιερόδουλες και πολλοί κληρικοί έφτασαν στο σημείο να λειτουργούν πανδοχεία έτσι ώστε οι χριστιανοί υπήκοοι στην επαρχία να μην πέφτουν στην…παγίδα να επηρεαστούν. 

Συνέβαινε από τα αρχαία χρόνια και έτσι συνέχισε και στη βασιλεύουσα. Από τη μία, υπήρχαν οι ευγενείς και οι εύποροι που στο πρόσωπο μίας εταίρας ή μίας ηθοποιού, έβλεπαν μία σταθερή σύντροφο που θα τους άκουγε και ταυτόχρονα θα ικανοποιούσε τις σεξουαλικές τους επιθυμίες. Κάτι που φυσικά έβρισκε αντίθετη την εκκλησία και αυτός ακριβώς ήταν ο λόγος που στον κύκλο των κληρικών της εποχής, αναφερόντουσαν στην αυτοκράτειρα Θεοδώρα ως «εκείνη που ήρθε από το πορνείο». Η εταίρα και μετέπειτα σύζυγος του Ιουστινιανού ήταν ένα τέτοιο παράδειγμα. Ο Προκόπιος της Καισαρείας δίνει μία πλήρη αναφορά στην ιστορία της Θεοδώρας και πως κατάφερε να φτάσει μέχρι το κρεβάτι του αυτοκράτορα, αλλά ουσιαστικά είναι μία απόδειξη για το που θα μπορούσε να φτάσει ένας άντρας ιερόδουλος ή μία ιερόδουλη αν έβρισκε ένα μόνιμο «χορηγό». Αντιθέτως, οι φτωχότερες γυναίκες και άντρες που δούλευαν ως ιερόδουλοι, ήταν κατά κύριο λόγο αγράμματοι άνθρωποι και δούλοι – η Μαρία η Αιγυπτία ήταν ένα τέτοιο παράδειγμα. Το να αγοράσεις τις υπηρεσίες μίας νεαρής πόρνης, κόστιζε πέντε σολίδους στα τέλη του 6ου αιώνα. Με δύο σολίδους περισσότερους μπορούσες να αγοράσεις μία καμήλα, με δύο λιγότερους ένα γαϊδούρι, ενώ για να αγοράσεις ένα αγόρι για σκλάβο σου κόστιζε έξι. Η «τιμολογιακή» τιμή της εποχής, λέει πολλά και για την θέση της γυναίκας αλλά και για την ίδια την κοινωνία στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Όταν δεν υπήρχε πελατεία, υπήρχε θέμα επιβίωσης με την πείνα και την δίψα να κλονίζουν τους φτωχούς. 

Από το 390μ.Χ., ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος κατέστησε σαφές πως η ομοφυλοφιλία δεν είχε θέση στην αυτοκρατορία και απείλησε με θάνατο όσους εξανάγκαζαν άντρες να γίνουν ιερόδουλοι. Ήταν το 533 ωστόσο που ο Ιουστινιανός θα έδινε την ποινή του θανάτου, όχι μόνο στην αρσενική πορνεία αλλά και στις ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Οι κτηνοβασίες τιμωρήθηκαν με το νόμο του Λέοντα του 6ου και προέβλεπε κοπή του ανδρικού μορίου στους άντρες και θανάτωση ή εκδούλευση στις γυναίκες. Ταυτόχρονα υπήρχε σώμα που συγκροτούταν από τους αυτοκρατορικούς νομοθέτες και θα μπορούσε να πει κανείς πως λειτουργούσε σαν Τμήμα Ηθών. Δεν έκαναν μόνο ελέγχους σε οίκους ανοχής, αλλά ερευνούσαν αν υπήρχε δίκτυο εκπόρνευσης παιδιών και κοριτσιών από την επαρχία (το 535 ο Ιουστινιανός ακύρωσε το νόμο όπου ο νταβατζής μπορούσε να αγοράσει παιδιά από αγρότες και να τα εκπορνεύσει). Οι ποινές που προβλεπόντουσαν, ήταν με βάση το παράπτωμα.

Τα Αποστολικά Συντάγματα ήταν πολύ συγκεκριμένα για τους πολίτες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Πέρα από την αμαρτία της λαγνείας, την οποία οι πόρνες και οι εταίρες φρόντιζαν να διαδίδουν, άλλες πράξεις όπως το πρωκτικό ή το στοματικό σεξ ήταν πλήρως απαγορευμένα ακόμη και μεταξύ ενός παντρεμένου ζευγαριού. Οι εταίρες και οι πόρνες όχι μόνο προσέφεραν αυτές τις υπηρεσίες, αλλά φρόντιζαν μάλιστα να τις τελειοποιούν μιας και γνώριζαν ότι ένα μεγάλο μέρος Χριστιανών υπηκόων δεν τολμούσε καν να τις δοκιμάσει στο σπίτι του. Ο Λακτάντιος στο έργο του «Περί θείων θεσμών» κατακεραυνώνει επιγραμματικά τον σοδομισμό, το στοματικό σεξ και την πορνεία που διαφθείρει την αυτοκρατορία, αλλά αυτό δεν εμπόδισε ένα τεράστιο μέρος του πληθυσμού να γίνουν τακτικοί πελάτες στις υπηρεσίες κάποιας πόρνης που ήξερε ότι δεν θα μιλήσει και προσέφερε άριστα τα όσα είχε διδαχθεί από τις παλιότερες στο επάγγελμα. 

«Εάν ένας άντρας επιθυμεί να χρησιμοποιήσει μέρος του σώματος μιας γυναίκας που απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί για αυτό, είναι πιο ντροπιαστικό για τη σύζυγο να επιτρέψει να γίνει τέτοιο έγκλημα στο σώμα της παρά να το αφήσει να γίνει σε άλλη γυναίκα» έλεγαν οι διδαχές. Κάπως έτσι ποινικοποιήθηκε η ευχαρίστηση μεταξύ του ζευγαριού και έγινε μόνο μία αναπαραγωγική διαδικασία. Οι άντρες κατέληξαν να βλέπουν τις πόρνες και τους ιερόδουλους σαν…φυσικά αντισυλληπτικά. Είναι σκληρό και άδικο αλλά έτσι ακριβώς ήταν και η σεξουαλική ζωή στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η σεξουαλική καταστολή που έφερε η νομοθεσία, οδήγησαν στην άνθιση της πορνείας, όχι μόνο επειδή για τους ιερόδουλους και τις ιερόδουλες ήταν θέμα διαβίωσης, αλλά και επειδή για τους επισκέπτες υπήρχε η ανάγκη της ευχαρίστησης. Ήταν μία σεξουαλική καταπιεσμένη κοινωνία που έκρυβε τα μυστικά της στα ξένα κρεβάτια και τις κρυφές συνευρέσεις και που η ανεξέλεγκτη δημιουργία νέων οίκων ανοχής και μη σωστού κρατικού ελέγχου, οδήγησε σε φαινόμενα σύφιλης πολύ νωρίτερα από τον Κολόμβο και τους άντρες του που την έφεραν στην Αμερική. 

Ο πουριτανισμός και η ανεντιμότητα δεν οδήγησαν μόνο σε έκρηξη πορνείας στην κοινωνία, αλλά και στην δημιουργία όλων αυτών των βάρβαρων νόμων θανάτωσης, αλλά και στο φαινόμενο της αύξησης στον αριθμό των εγκαταλελειμμένων παιδιών, που περιφερόντουσαν δίχως σκοπό και αιτία σε όλη την επικράτεια της βασιλεύουσας. Πολλά από αυτά, έγιναν ένα ακόμη γρανάζι στον φαύλο κύκλο της εκπόρνευσης.

Πηγές:

Dublin University, Classics, Dr. Adam Arskine
''The Erotic and Ascetic Poetry of Agathias Scholasticus'', R.C. McCail
Prostituées, Lépreux, Hérétiques: les rayures de l’infamie’, J.Cl. Schmitt

Ευχαριστούμε τον ιστορικό Θανάση Παπαδόπουλο για τις πληροφορίες.