Και τελικά στα χασομέρια του 2016 βρεθήκαμε να συζητάμε για pop, για λαϊκό, για το τι είναι (και τι δεν είναι) τέχνη κτλ. Δε λέω, ωραία συζήτηση καθώς τινάζουμε από τα ρούχα μας την άχνη του κουραμπιέ. Ίσως όχι τόσο fun, αλλά οκ. Γιορτές είναι, facebook έχουμε, γιατί να μην φάμε τα μουστάκια μας; Θα μου πεις «και οι σειρές που βλέπουμε, οι ταινίες που παρακολουθούμε, τα video games που παίζουμε κτλ και αυτά pop δεν είναι;».
Δίκιο έχεις. Αλλά να, λέγοντας παραπάνω pop εννοώ αυτήν την κακώς ενοχοποιημένη pop, αυτή που γεμίζει φυσαλίδες το δωμάτιο, αυτή που είναι πολύχρωμη και έχει άρωμα τσιχλόφουσκας –και στα εντελώς δικά μας μέτρα και σταθμά, που μέσα σε όλα έχουμε και το θέμα διαχωρισμού pop και λαϊκού, συνοδεύεται από «Τζόνικόλα».
Συζητάμε, λοιπόν, για τη «διασκεδαστική διασκέδαση», αν μου επιτρέπεις την έκφραση, και κατά πόσο μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από αγχολυτική νοσταλγία και υλικό για τις μελλοντικές σου αναμνήσεις και αν της επιτρέπεται να αγγίζει αυτά που θεωρούνται ιερά και όσια και αν εντέλει μπορεί η Πάολα να τραγουδήσει Χατζιδάκι;
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η αφορμή ήταν ο θάνατος του George Michael. Η ευγενική υπενθύμιση ότι μετά το «Last Christmas» και τους Wham!, υπήρξε το «Faith» και το ακόμη καλύτερο «Listen without prejudice vol. 1», το οποίο θα μείνει οριστικά ανολοκλήρωτο. Ή μάλλον μαζί με το Last Christmas και τους Wham! υπάρχουν και τα δύο παραπάνω album-ορόσημα της pop.
Η συνεργάτιδα του Guardian, Maura Jonhson, ουσιαστικά ένιωσε την ανάγκη να τον «υπερασπιστεί» γράφοντας ότι από τους pop stars της γενιάς του (Jackson, Madonna, Prince), ο Michael ήταν αυτός που είχε την καλύτερη φωνή, η οποία ξεχώριζε ακόμα και στο χαζοχαρούμενο, αλλά ευχάριστο (και γιατί πρέπει να είναι κακό αυτό δηλαδή, ποτέ δεν το κατάλαβα) «Wake me up before you go-go».
Δεδομένου ότι μιλάμε για έναν από τους σημαντικότερους pop καλλιτέχνες, δεν νομίζεις ότι είναι κάπως παράταιρο μετά από 30+ χρόνια να υπογραμμίσουμε αυτό που είναι αυτονόητο: Ναι, είχε καλή φωνή. Είχε παρά πολύ καλή φωνή.
Κι όμως, δεν είναι τρελή η Johnson. Ο Michael ήταν παιδί των πρώτων χρόνων του MTV, η περιποιημένη χαίτη του ανέμισε την ώρα που ξεθύμαινε η πανκ φασαρία, το post punk παραήταν εσωστρεφές, σοβαρό και προβληματισμένο για να ασχοληθεί με τα «ρηχά», ενώ οι πιο αλέγροι νεορομαντικοί είχαν να αντιμετωπίσουν πιο σοβαρά προβλήματα από την ίδια τη μουσική τους. Οι παλιότεροι, πιθανόν να θυμούνται το ανελέητο κράξιμο από τους μάτσο και πιουρίστες ροκάδες που άκουσε ο Boy George στο «Rock in Athens» το 1985.
Ο Michael ήταν λες και έπρεπε να συμπληρώσει ένα «αλλά» δίπλα στη φράση «τραγούδησε το Last Christmas», που θα ισοδυναμούσε με πιστοποιητικό ποιότητας. Να βάλει σε ένα ζύγι από την μία την ποιότητα των δουλειών του και από την άλλη την ελαφράδα τους. Υπήρχαν και τα δύο, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα συνυπήρχαν.
Η ανάγνωση «είπε το Last Christmas, αλλά είπε και το Praying for time» είναι προβληματική. Όχι επειδή μειώνει το πόσο καλλιτεχνάρα ήταν ο Michael, αλλά υποβαθμίζει ότι ήταν καλλιτεχνάρα όχι μόνο για τη φωνή του, αλλά για τις επιλογές του. Το τι είπε, το τι έκανε, τι επέλεξε, τι απέρριψε, πώς διαχειρίστηκε τη ζωή του εν γένει.
Γιατί τελικά αυτό είναι που μετράει, οι επιλογές. Αυτές σε καθορίζουν και όχι μόνο αν τραγουδάς καλά, για το οποίο όλοι θα έχουν μία άποψη και περί ορέξεως...
Και εδώ μπαίνει στην κουβέντα η Πάολα. Η Πάολα δεν «φταίει» που τραγούδησε Χατζιδάκι. Δικαίωμα της. Τα τραγούδια ζουν στις μυαλό μας και την καρδιά μας, δεν κινδυνεύουν. Ούτε και ο ηθικός πανικός έχει νόημα. Είπαμε, ο καθένας μπορεί να τραγουδήσει ό,τι θέλει όποτε θέλει. Και μεταξύ μας, μάλλον το είπε και καλά. Τουλάχιστον έτσι ισχυρίζονται όσοι γνωρίζουν. Και πάλι μεταξύ μας, δεν ξέρω αν θα άρεσε η διασκευή στο Χατζιδάκι όπως άλλοι, που αν κρίνω από σχόλια και τοποθετήσεις, μάλλον έχουν επαφή με το υπερπέραν.
Ξέρω όμως ότι πάντα ενθάρρυνε πειραματισμούς και δοκιμές και ότι τίποτα δεν θεωρούσε ότι είναι σεπτό και αμόλυντο, αλλά ότι θα πρέπει όλα να τα προσεγγίζουμε με το αρχάριο και φιλοπερίεργο πνεύμα ενός παιδιού. Με αφορμή αυτό εικάζω, λοιπόν, ότι περισσότερο θα τον ενοχλούσε που ακούστηκε ένα τραγούδι του σε μια εκπομπή που επιφυλάσσει για τον εαυτό της το ρόλο της κιβωτού της συλλογικής μας διασκέδασης και της ελληνικής μουσικής, παρά το γεγονός ότι «η πίστα τον έπιασε στο στόμα της».
Η τέχνη δεν χρειάζεται ISO και pedigree ούτε αυτόκλητους υπερασπιστές. Δεν χρειάζεται άλλοθι ή κάποιο «ναι μεν, αλλά» για να συμμετάσχεις σε αυτή. Και οπωσδήποτε, δεν σημαίνει ότι κάτι κάποιος που πατάει πάνω στο mainstream, στο κλισέ, στην πεπατημένη, δεν έχει τη δυνατότητα ή το δικαίωμα να επιχειρήσει κάτι άλλο. Οι καταβολές του, ναι, τον έχουν διαμορφώσει, καθώς επίσης τα κίνητρα του και ο τρόπος που θα προσεγγίσει και θα διαχειριστεί αυτό το άλλο.
Συγγνώμη, αλλά εγώ δεν άκουσα την Πάολα μετά την ερμηνεία της να ζητάει το Μέγαρο Μουσικής για εμφανίσεις, ενώ εδώ και τέσσερις μέρες που έγινε το «κακό» η χώρα είναι στη θέση της, δεν μας βρήκε κάποια καταστροφή και δεν έχω ακούσει τα κόκκαλα των πνευματικών μορφών του έθνους να κροταλίζουν.
Η ζωή προχωράει. Και επειδή χιονιάς έρχεται, καλό είναι να θυμόμαστε ότι σε αυτή τη ζωή μόνο δύο άνθρωποι έχουν το αλάθητο, ο Πάπας και ο Σάκης Αρναούτογλου –και για τον πρώτο ας έχουμε τις αμφιβολίες μας.
